Pytania i odpowiedzi

 
Czy są prawne uregulowania na temat wolontariatu?

Tak. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie została opublikowana w Dz. U. nr. 96 poz. 873, a przepisy wprowadzające ustawę w Dz. U. nr 96 poz. 874.

Ustawa weszła w życie 29 czerwca 2003 roku z wyjątkiem art. 5 ust. 1 pkt 1 i ust. 4 art. 11-34 oraz art. 35 ust 2 pkt 5, które wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2004 roku
Przepisy wprowadzające ustawę weszły w życie 29 czerwca 2003 roku z wyjątkiem art. 3 – 4 oraz 6-14 art. 116-19 oraz art. 21-23, które wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2004 roku

Poza ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, kwestie dotyczące wolontariatu regulują następujące akty prawne:

  • ustawa z dnia 29 listopada 1990 roku o pomocy społecznej (Dz.U. z 1998 Nr 64, poz. 414 ze zm.);

  • ustawa o Zakładach Opieki Zdrowotnej z dnia 30 sierpnia 1991roku (Dz.U. Nr 91, poz.408);

  • rozporządzenie MPiPS z dnia 13 stycznia 1999 roku w sprawie zlecania przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych organizacjom pozarządowym oraz jednostkom samorządu terytorialnego zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej;

  • rozporządzenie MPiPS ministra pracy i polityki społecznej z dnia 1 września 2002 w sprawie zasad, na których wolontariusze mogą podjąć pracę w placówkach opiekuńczo – wychowawczych udzielających pomocy dzieciom częściowo lub całkowicie pozbawionym rodziców (Dz.U. nr 80, poz. 900);

  • rozporządzenie MPIPS z dnia 30 czerwca 2000r w sprawie szczegółowych zasad i form współdziałania administracji publicznej z innymi podmiotami oraz wzorów ofert, umów i sprawozdań z realizacji zadań pomocy społecznej;

  • rozporządzenie MENiS z dnia 11 grudnia 2002 w sprawie szczególnych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym w publicznych poradniach specjalistycznych (Dz.U. z 2003r. Nr 5, poz. 46).

Czy ubezpieczanie, od następstw nieszczęśliwych wypadków NW, wolontariuszy jest obowiązkowe?

Zgodnie z ustawą wolontariusz, który współpracuje z korzystającym nie dłużej niż 30 dni, musi mieć wykupione przez korzystającego ubezpieczenie od nieszczęśliwych wypadków.
Po 30 dniu przechodzi pod opiekę państwa polskiego z mocy ustawy „O zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach” ( Dz.U. Nr 199, poz. 1674) w art. 2 dodaje się pkt 12 w brzmieniu : przy wykonywaniu świadczeń przez wolontariusza, o którym mowa w art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 26 marca 2003r „O działalności pożytku publicznego i o wolontariacie ( Dz. U. Nr 96, poz. 873 ). ” i objęty jest ubezpieczeniem wypadkowym”.
Należy oczywiście pamiętać aby zawrzeć z wolontariuszem stosowne porozumienie o współpracy na piśmie, które zaświadcza o tym, że wolontariusz z daną organizacją bądź instytucją współpracuje.
W praktyce warto zawrzeć z wolontariuszem porozumienie o współpracy na okres dłuższy niż 30 dni, wtedy zostaje on objęty ochroną ubezpieczeniową przez państwo od pierwszego dnia wykonywania świadczeń. Dla organizacji/instytucji jest to wymierna korzyść gdyż nie wykupuje ona ubezpieczenia NW.

Czy płacenie składki na ubezpieczenie zdrowotne wolontariusza jest obowiązkowe i kto ją opłaca?

Zasady dotyczące świadczeń zdrowotnych dla wolontariuszy zostały określone w art.46 ust. 1 ustawy. Zgodnie z brzmieniem tego artykułu wolontariuszowi mogą przysługiwać świadczenia zdrowotne na zasadach przewidzianych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym. Kwota od jakiej należy odprowadzić składkę stanowi wysokość najniższego wynagrodzenia a wysokość składki to 10% tej kwoty.
Należy jednak pamiętać, że korzystający może ale nie jest zobowiązany do płacenia składki na ubezpieczenie zdrowotne wolontariusza. Ponadto można to uczynić jeżeli wolontariusz nie jest objęty ubezpieczeniem zdrowotnym z innego tytułu np. stosunku pracy, uczenia się w szkole średniej lub uczelni wyższej itp.
Prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego wolontariusza przysługuje od dnia objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym i wygasa po upływie 30 dni od dnia ustania ubezpieczenia zdrowotnego w Narodowym Funduszu Zdrowia. Instytucją do której należy się zgłosić w tej sprawie jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych do którego należy złożyć stosowne zgłoszenie wg. Procedury przewidzianej w tego typu sytuacjach.

Jakie są prawa i obowiązki wolontariusza?

Podstawową zasadą jest bezpłatny charakter pracy wolontariusza. Jeżeli z przepisów prawa wynika obowiązek posiadania kwalifikacji i spełniania wymagań odpowiednich do rodzaju i zakresu świadczonej pomocy, to kandydat na wolontariusza musi je wypełnić.
Wolontariuszowi przysługuje zaopatrzenie z tytułu wypadku przy wykonywaniu świadczeń. Ponadto wolontariuszowi mogą przysługiwać świadczenia zdrowotne na zasadach przewidzianych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.
Korzystający z pomocy wolontariusza na jego prośbę potwierdza treść porozumienia, wydaje pisemne zaświadczenie oraz opinię o wykonywaniu świadczeń, informuje o przysługujących mu prawach i obowiązkach oraz zapewnia dostępność tych informacji. Korzystający informuje wolontariusza o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanym z wykonywanymi świadczeniami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami, zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy, pokrywa koszty podróży służbowych i diet. Korzystający zapewnia ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków, jeżeli wolontariusz wykonuje świadczenia przez okres nie dłuższy niż 30 dni. Korzystający może pokryć inne niezbędne koszty ponoszone przez wolontariusza oraz koszty szkoleń.

Czy praktyki zawodowe i okres próbny w pracy mogą być zamienione na wolontariat?

Zgodnie z Kodeksem Pracy podejmując pracę pracownik ma prawo do płatnego okresu próbnego, jak również do płatnego okresu stażowego i nie należy mylić tych form zatrudnienia z wolontariatem. W dawnych czasach wolontariusz był praktykantem pracującym bez wynagrodzenia w celu zaznajomienia się z zawodem i dotyczyło, to również bezpłatnej formy stażu w szpitalu lekarza zdobywającego praktykę (źródło: Słownik Wyrazów Obcych, Wydawnictwo Naukowe PWN, wyd.27, Warszawa 1993), ale w 2002 roku powinniśmy kontynuować tworzenie współczesnej formy wolontariatu, której założenia zawiera Karta Wolontariusza. Wiele nieporozumień wynika z braku wiedzy na ten temat.

Czy konieczne jest uczestnictwo w szkoleniu przygotowującym do działalności wolontarystycznej, czy nie wystarczy tylko chęć szczera?

Zarówno kandydaci na wolontariuszy, jak i przyszli organizatorzy ich pracy powinni wziąć udział w szkoleniach prezentujących problematykę wolontariatu w sposób ogólny. Pozwala, to przyszłym wolontariuszom na spojrzenie z dystansem na własne oczekiwania czy wyobrażenia a organizatorom na szersze spojrzenie na własną organizację. Obie strony poznają swoje prawa i obowiązki wobec siebie.
Natomiast przyszli wolontariusze w organizacji, w której będą funkcjonować powinni być szczegółowo zaznajomieni z celami i zasadami realizacji.

Jakie obowiązki ma organizacja wobec swoich wolontariuszy?

Korzystający ze świadczeń wolontariuszy zgodnie z ustawą:

  • zapewnia odpowiednie środki ochrony indywidualnej uzależnione od rodzaju świadczeń i zagrożeń związanych z ich wykonywaniem;

  • informuje wolontariusza o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanym z wykonywanymi świadczeniami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami;

  • zapewnia higieniczne i bezpieczne warunki pracy;

  • pokrywa koszty podróży służbowych i diet wolontariusz

  • zapewnia ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków, jeżeli wolontariusz wykonuje świadczenia przez okres nie dłuższy niż 30 dni.

Ponadto na żądanie wolontariusza potwierdza na piśmie treść porozumienia, wydaje pisemne zaświadczenie oraz opinię o wykonywaniu świadczeń. Korzystający może pokryć inne niezbędne koszty ponoszone przez wolontariusza oraz koszty szkoleń.

Czy porozumienie z wolontariuszem musi zostać zawarte na piśmie?

Jeżeli świadczenie wolontariusza jest wykonywane przez okres dłuższy niż 30 dni porozumienie zostaje sporządzone na piśmie. Jeżeli porozumienie będzie zawierane na okres krótszy niż 30 dni korzystający jest zobowiązany potwierdzić na piśmie treść porozumienia, tylko wtedy gdy wolontariusz zażąda takiego potwierdzenia.
Takie obowiązki ma organizacja wobec wolontariusza, ale zawsze należy pamiętać, że wolontariusz będzie najlepiej wykonywał swoją pracę, wtedy kiedy będzie utożsamiał się z wartościami organizacji.

Czy świadczenia wolontariusza wykonywane są na podstawie umowy?

Tak, z ustawy wynika, że zakres, sposób i czas wykonywania przez wolontariusza świadczeń ustalają wspólnie, w umowie zwanej porozumieniem, korzystający i wolontariusz. Umowa może mieć charakter ustny lub pisemny.
Porozumienie określa zakres, sposób wykonywania świadczeń oraz czas na jaki zostało zawarte. Porozumienie powinno zawierać opis możliwości jego rozwiązania. Jeżeli świadczenie wolontariusza wykonywane jest przez okres dłuższy niż 30 dni porozumienie zostaje sporządzone na piśmie. Jeżeli porozumienie będzie zawierane na okres krótszy niż 30 dni korzystający jest zobowiązany potwierdzić na piśmie treść porozumienia, tylko wtedy gdy wolontariusz tego zażąda.
Jeżeli porozumienie dotyczy wydelegowania wolontariusza w celu wykonywania przez niego świadczeń na terytorium innego państwa, na podstawie umowy międzynarodowej wiążącej Polskę, wolontariuszowi przysługuje prawo do świadczeń i pokrycia kosztów ogólnie przyjętych w stosunkach danego rodzaju, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

Czy wolontariusz jest pracownikiem?

Wolontariusz nie jest pracownikiem, decyduje o tym przede wszystkim nieodpłatny charakter świadczenia . Pomimo, że wykonuje on swoje świadczenia pod kierownictwem. Warto również przytoczyć opinię według, której nie powinno być kwestionowane słowo „praca” w odniesieniu do usług świadczonych przez wolontariusza. Słowo to jest używane w znaczeniu szerszym niż wykonywanie obowiązków w ramach stosunku pracy i nie ma ono „magicznej” mocy powodującej przekształcenie danego stosunku prawnego w stosunek pracy.

Zgodnie z art. 22 paragraf 1 Kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Zatrudnienie na takich warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (art.22paragraf 11 k.p.). Stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę (art.2 k.p.).
Z zagadnieniami prawa pracy związane są obawy wyrażane niekiedy przez przedstawicieli organizacji pozarządowych, czy organy ochrony prawa pracy podczas dokonywania kontroli nie zakwestionują pracy wykonywanej przez wolontariuszy i nie przyjmą, iż strony łączy w rzeczywistości stosunek pracy. Takie działanie mogłoby mieć daleko idące niekorzystne konsekwencje dla zatrudniającej wolontariusza organizacji, w postaci kary za wykroczenie przewidzianej w art. 281 pkt 1 k.p., konieczności wypłacenia wolontariuszowi wynagrodzenia za wszystkie usługi, a także konieczności zapłacenia składek na ubezpieczenie społeczne i dopełnienia innych obowiązków przewidzianych w przepisach prawa pracy.
Pewną podstawą dla tych obaw może być fakt, iż w praktyce zasadniczym kryterium, jakie stosują inspektorzy pracy i sądy pracy dla dokonania kwalifikacji danego stosunku prawnego jest łączący świadczącego pracę z drugą stroną stosunek podporządkowania ( praca wykonywana „pod kierownictwem”). W typowych sytuacjach wolontariusz nie podejmuje swoich działań całkowicie samodzielnie, lecz powinien stosować się do wskazówek drugiej strony, która jego pracę organizuje.

Pomimo powyższej cechy pracy wolontariusza nie możne być wątpliwości, że czynności przez niego wykonywane nie mieszczą się w ramach stosunku pracy, Samo podporządkowanie nie wystarcza do uznania, że w grę wchodzi stosunek pracy, a kryterium to jest w praktyce organów pracy najistotniejsze jedynie dlatego, że najistotniejszym problemem, który organy te rozstrzygają, jest określenie charakteru prawnego stosunków odpłatnych. Nie powinno być żadnych wątpliwości, że w razie wyraźnego zastrzeżenia nieodpłatności usług świadczonych przez wolontariusza, nie jest on z drugą stroną związany stosunkiem pracy.

Reasumując można powiedzieć, że: stosunek prawny łączący korzystającego z wolontariuszem nie jest stosunkiem pracy, tylko stosunkiem cywilnoprawnym, a wykonywane przez wolontariusza świadczenia na rzecz korzystającego jest świadczeniem „odpowiadającym świadczeniu pracy”, a nie świadczeniem pracy

 
Źródło: www.wolontariat.org.pl